Ανδρική Υπογονιμότητα
Ως υπογονιμότητα ορίζετε η αδυναμία ενός σεξουαλικά ενεργού ζευγαριού να επιτύχει μία εγκυμοσύνη ένα χρόνο μετά την έναρξης της ελεύθερης σεξουαλικής ζωής.
Επιδημιολογία
Περίπου το 15% των ζευγαριών δεν επιτυγχάνουν εγκυμοσύνη μέσα σε ένα χρόνο και ζητούν ιατρική θεραπεία. Σε αυτά τα άτεκνα ζευγάρια η συμμετοχή των ανδρών ανέρχεται στο 40%, αν και η αιτιολογία της ανδρικής υπογονιμότητας δεν είναι γνωστή στο 40% των ανδρών αυτών.
Τόσο ο γυναικείος παράγοντας όσο και ο ανδρικός μπορούν να συμβάλλουν εξίσου στην αιτιοπαθογένεια της υπογονιμότητας ενός ζευγαριού. Η ανδρική υπογονιμότητα μπορεί να χαρακτηριστεί ως πρωτοπαθής όταν ο άνδρας ποτέ στο παρελθόν δεν έχει καταφέρει να αφήσει έγκυο μία γυναίκα ή ως δευτεροπαθής όταν έχει υπάρξει κατά το παρελθόν εγκυμοσύνη ανεξαρτήτου όμως της έκβασής της. Η ιδιοπαθής υπογονιμότητα χαρακτηρίζεται από την αδυναμία εγκυμοσύνης χωρίς αυτό να μπορεί να αποδοθεί σε κάποια προφανή παθολογία του άνδρα ή της γυναίκας.
Αιτιολογία
Όσον αφορά την αιτιολογία της ανδρικής υπογονιμότητας, διακρίνουμε αίτια που οφείλονται στους παράγοντες που επηρεάζουν ή ελέγχουν τη λειτουργία των όρχεων (προ-ορχικά αίτια που αντιπροσωπεύονται στην πλειονότητά τους από ορμονικές διαταραχές και διακρίνονται σε παθήσεις του υποθαλάμου και σε παθήσεις της υπόφυσης), αίτια που οφείλονται ή προέρχονται από τη λειτουργία των όρχεων (ορχικά αίτια που αντιπροσωπεύονται από ενδογενείς βλάβες που οφείλονται ή προκύπτουν από διάφορες χρωμοσωμικές ανωμαλίες και από βλάβες που οφείλονται σε εξωτερικά αίτια, δηλαδή εξωγενείς παράγοντες που δρουν βλαπτικά και επηρεάζουν τη λειτουργία των όρχεων) και αίτια που σχετίζονται με την μεταφορά του σπέρματος και την εκσπερμάτιση (μετα-ορχικά αίτια τα οποία αναφέρονται στην παρεμπόδιση της εξόδου των σπερματοζωαρίων, που οφείλεται στην απόφραξη της αποχετευτικής του οδού και διακρίνονται σε συγγενή, επίκτητα και λειτουργικά αίτια).
Θεραπεία
Σύμφωνα με τις σύγχρονες τάσεις η υπογονιμότητα αποτελεί πλέον πρόβλημα του ζευγαριού όχι μόνο από κοινωνική και ψυχολογική άποψη αλλά και από λειτουργική άποψη. Επομένως, σε κάθε περίπτωση το υπογόνιμο ζευγάρι πρέπει να εκτιμάται ταυτόχρονα. Η θεραπευτική προσέγγιση του άνδρα στο υπογόνιμο ζευγάρι μπορεί να είναι φαρμακευτική, χειρουργική (Πίνακας 1) ή συμπτωματική (Πίνακας 2).
Φαρμακευτική θεραπεία της ανδρικής υπογονιμότητας
Ο στόχος της θεραπευτική προσέγγισης του υπογόνιμου άνδρα μπορεί να είναι ένας από τους ακόλουθους:
Χειρουργική αντιμετώπιση της ανδρικής υπογονιμότητας
Ο στόχος της χειρουργικής θεραπείας είναι:
Στην πρώτη περίπτωση περιλαμβάνονται κυρίως περιπτώσεις κιρσοκήλης αλλά και περιπτώσεις κρυψορχίας (όταν ένας ή και οι δύο όρχεις δεν έχουν κατεβεί στο όσχεο) ή απόφραξης της σπερματικής οδού (π.χ. από χλαμυδιακή λοίμωξη).
Στην δεύτερη περίπτωση περιλαμβάνεται η βιοψία του όρχι και η πραγματοποίηση μικρογονιμοποίησης εάν εντοπιστούν σπερματοζωάρια (Πίνακας 1).
Πίνακας 1. Χειρουργική αντιμετώπιση της ανδρικής υπογονιμότητας.
Επιδημιολογία
Περίπου το 15% των ζευγαριών δεν επιτυγχάνουν εγκυμοσύνη μέσα σε ένα χρόνο και ζητούν ιατρική θεραπεία. Σε αυτά τα άτεκνα ζευγάρια η συμμετοχή των ανδρών ανέρχεται στο 40%, αν και η αιτιολογία της ανδρικής υπογονιμότητας δεν είναι γνωστή στο 40% των ανδρών αυτών.
Τόσο ο γυναικείος παράγοντας όσο και ο ανδρικός μπορούν να συμβάλλουν εξίσου στην αιτιοπαθογένεια της υπογονιμότητας ενός ζευγαριού. Η ανδρική υπογονιμότητα μπορεί να χαρακτηριστεί ως πρωτοπαθής όταν ο άνδρας ποτέ στο παρελθόν δεν έχει καταφέρει να αφήσει έγκυο μία γυναίκα ή ως δευτεροπαθής όταν έχει υπάρξει κατά το παρελθόν εγκυμοσύνη ανεξαρτήτου όμως της έκβασής της. Η ιδιοπαθής υπογονιμότητα χαρακτηρίζεται από την αδυναμία εγκυμοσύνης χωρίς αυτό να μπορεί να αποδοθεί σε κάποια προφανή παθολογία του άνδρα ή της γυναίκας.
Αιτιολογία
Όσον αφορά την αιτιολογία της ανδρικής υπογονιμότητας, διακρίνουμε αίτια που οφείλονται στους παράγοντες που επηρεάζουν ή ελέγχουν τη λειτουργία των όρχεων (προ-ορχικά αίτια που αντιπροσωπεύονται στην πλειονότητά τους από ορμονικές διαταραχές και διακρίνονται σε παθήσεις του υποθαλάμου και σε παθήσεις της υπόφυσης), αίτια που οφείλονται ή προέρχονται από τη λειτουργία των όρχεων (ορχικά αίτια που αντιπροσωπεύονται από ενδογενείς βλάβες που οφείλονται ή προκύπτουν από διάφορες χρωμοσωμικές ανωμαλίες και από βλάβες που οφείλονται σε εξωτερικά αίτια, δηλαδή εξωγενείς παράγοντες που δρουν βλαπτικά και επηρεάζουν τη λειτουργία των όρχεων) και αίτια που σχετίζονται με την μεταφορά του σπέρματος και την εκσπερμάτιση (μετα-ορχικά αίτια τα οποία αναφέρονται στην παρεμπόδιση της εξόδου των σπερματοζωαρίων, που οφείλεται στην απόφραξη της αποχετευτικής του οδού και διακρίνονται σε συγγενή, επίκτητα και λειτουργικά αίτια).
Θεραπεία
Σύμφωνα με τις σύγχρονες τάσεις η υπογονιμότητα αποτελεί πλέον πρόβλημα του ζευγαριού όχι μόνο από κοινωνική και ψυχολογική άποψη αλλά και από λειτουργική άποψη. Επομένως, σε κάθε περίπτωση το υπογόνιμο ζευγάρι πρέπει να εκτιμάται ταυτόχρονα. Η θεραπευτική προσέγγιση του άνδρα στο υπογόνιμο ζευγάρι μπορεί να είναι φαρμακευτική, χειρουργική (Πίνακας 1) ή συμπτωματική (Πίνακας 2).
Φαρμακευτική θεραπεία της ανδρικής υπογονιμότητας
Ο στόχος της θεραπευτική προσέγγισης του υπογόνιμου άνδρα μπορεί να είναι ένας από τους ακόλουθους:
- Να βοηθήσει το ζευγάρι στην επίτευξη φυσιολογικής σύλληψης και εγκυμοσύνης.
- Να προετοιμάσει το ζευγάρι για τη χρήση λιγότερο επεμβατικών μεθόδων υποβοηθούμενης αναπαραγωγής όπως η σπερματέγχυση (intrauterine insemination ή IUI) ή η in vitro γονιμοποίηση (IVF) αντί της μικρογονιμοποίησης (intracytoplasmatic sperm injection ή ICSI).
- Να βελτιώσει το ποσοστό επιτυχίας των μεθόδων υποβοηθούμενης αναπαραγωγής (assisted reproduction ή ART).
Χειρουργική αντιμετώπιση της ανδρικής υπογονιμότητας
Ο στόχος της χειρουργικής θεραπείας είναι:
- Η αποκατάσταση κάποιου προβλήματος ούτως ώστε να βελτιωθούν οι βασικές σπερματικές παράμετροι (συγκέντρωση και αριθμός σπερματοζωαρίων, κινητικότητα και μορφολογία).
- Η ανεύρεση σπερματοζωαρίων ούτως ώστε να προχωρήσει το ζευγάρι σε κατάψυξη αυτών ή σε μικρογονιμοποίηση (ICSI)
Στην πρώτη περίπτωση περιλαμβάνονται κυρίως περιπτώσεις κιρσοκήλης αλλά και περιπτώσεις κρυψορχίας (όταν ένας ή και οι δύο όρχεις δεν έχουν κατεβεί στο όσχεο) ή απόφραξης της σπερματικής οδού (π.χ. από χλαμυδιακή λοίμωξη).
Στην δεύτερη περίπτωση περιλαμβάνεται η βιοψία του όρχι και η πραγματοποίηση μικρογονιμοποίησης εάν εντοπιστούν σπερματοζωάρια (Πίνακας 1).
Πίνακας 1. Χειρουργική αντιμετώπιση της ανδρικής υπογονιμότητας.
Χειρουργική αντιμετώπιση αποφρακτικής αζωοσπερμίας
Αναστόμωση των άκρων του σπερματικού πόρου (vasovasostomy)
Αναστόμωση του σπερματικού πόρου με την επιδιδυμίδα (vasoepididymostomy)
Διουρηθρική εκτομή των σπερματικών πόρων
Αναστόμωση του σπερματικού πόρου με την επιδιδυμίδα (vasoepididymostomy)
Διουρηθρική εκτομή των σπερματικών πόρων
Χειρουργική αντιμετώπιση κιρσοκήλης
Έχουν περιγραφεί διάφορες μέθοδοι για την αντιμετώπιση της κιρσοκήλης. Η πιο αποτελεσματική σε ότι αφορά το ποσοστό υποτροπής της κιρσοκήλης και το ποσοστό των διεγχειρητικών-μετεγχειρητικών επιπλοκών είναι η μικροχειρουργική απολίνωση των έσω και έξω σπερματικών φλεβών.
Χειρουργική αντιμετώπιση κρυψορχίας
Ορχεοπηξία (καθήλωση του κρυψορχικού όρχι στο όσχεο). Έχουν περιγραφεί διάφορες μέθοδοι ανάλογα με την θέση στην εντοπίζεται ο όρχις.
Βιοψία όρχη
TESE (testicular sperm extraction)
Μικροχειρουργική λήψη σπερματοζωαρίων από τον όρχη (microsurgical testicular sperm extraction)
Τεχνική αναρρόφησης σπερματοζωαρίων διαμέσου λεπτής βελόνης (Testicular fine-needle aspiration ή TEFNA)
Μικροχειρουργική λήψη σπερματοζωαρίων από τον όρχη (microsurgical testicular sperm extraction)
Τεχνική αναρρόφησης σπερματοζωαρίων διαμέσου λεπτής βελόνης (Testicular fine-needle aspiration ή TEFNA)
Συμπτωματική αντιμετώπιση της ανδρικής υπογονιμότητας
Όταν τελικά το πρόβλημα που δημιουργεί την ανδρική υπογονιμότητα δεν μπορεί να εντοπιστεί ή δεν διορθωθεί μετά από το χειρουργείο, αλλά υπάρχουν κάποια σπερματοζωάρια (στην εκσπερμάτιση ή στην βιοψία του όρχη) τότε προχωράμε κατά περίπτωση σε μία από τις υπάρχουσες τεχνικές υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Οι επικρατέστερες αναφέρονται στον πίνακα 2.
Πίνακας 2. Συμπτωματική αντιμετώπιση της ανδρικής υπογονιμότητας.
Όταν τελικά το πρόβλημα που δημιουργεί την ανδρική υπογονιμότητα δεν μπορεί να εντοπιστεί ή δεν διορθωθεί μετά από το χειρουργείο, αλλά υπάρχουν κάποια σπερματοζωάρια (στην εκσπερμάτιση ή στην βιοψία του όρχη) τότε προχωράμε κατά περίπτωση σε μία από τις υπάρχουσες τεχνικές υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Οι επικρατέστερες αναφέρονται στον πίνακα 2.
Πίνακας 2. Συμπτωματική αντιμετώπιση της ανδρικής υπογονιμότητας.
Ανάλογα με τη βαρύτητα της ανδρικής υπογονιμότητας μπορεί να εφαρμοστεί:
Έγχυση των σπερματοζωαρίων στον τράχηλο της μήτρας (ΑΙΗ - artificial insemination of homologous spermatozoa)
Ενδομήτρια έγχυση των σπερματοζωαρίων (IUI - intrauterine insemination) σε περιπτώσεις προβλημάτων στη μετακίνηση των σπερματοζωαρίων στον τράχηλο της μήτρας
In vitro τοποθέτηση των σπερματοζωαρίων γύρω από το ωάριο (IVF - in vitro fertilization)
Μικρογονιμοποίηση (ICSI - intracytoplasmic sperm incision)
Άλλες εναλλακτικές
Εάν τελικά είναι αδύνατον να εντοπιστούν σπερματοζωάρια στο σπέρμα του άνδρα (αζωοσπερμία) ή τα σπερματοζωάρια για κάποιο συγκεκριμένο λόγο κρίνονται ακατάλληλα για χρήση, τότε στο ζευγάρι προσφέρονται οι ακόλουθες λύσεις.
Χρήσιμες συμβουλές
Και στην ανδρολογία ισχύει ο χρυσός κανόνας της πρόληψης και της σωστής ενημέρωσης. Μεταξύ αυτών όλοι πρέπει να είναι ενήμεροι για τα παρακάτω:
Σας περιμένω στο ιατρείο μου για περισσότερες πληροφορίες.
Εάν τελικά είναι αδύνατον να εντοπιστούν σπερματοζωάρια στο σπέρμα του άνδρα (αζωοσπερμία) ή τα σπερματοζωάρια για κάποιο συγκεκριμένο λόγο κρίνονται ακατάλληλα για χρήση, τότε στο ζευγάρι προσφέρονται οι ακόλουθες λύσεις.
- Εξωσωματική με σπέρμα δότη
- Υιοθεσία
Χρήσιμες συμβουλές
Και στην ανδρολογία ισχύει ο χρυσός κανόνας της πρόληψης και της σωστής ενημέρωσης. Μεταξύ αυτών όλοι πρέπει να είναι ενήμεροι για τα παρακάτω:
- Οι γονείς αγοριών οφείλουν να ελέγχουν με τη συνδρομή του παιδιάτρου τη σωστή θέση των όρχεων στο όσχεο. Σε περίπτωση κρυψορχίας η υπογονιμότητα το αγοριού είναι από πολύ πιθανή έως και βέβαιη.
- Οι γονείς αγοριών οφείλουν να ελέγχουν με τη συνδρομή του παιδιάτρου τη σωστή ανατομία του πέους και της ουρήθρας. Ο υποσπαδίας και σπανιότερα ο επισπαδίας (όταν η ουρήθρα εκβάλει αντίστοιχα στην κάτω ή στην πάνω επιφάνεια του πέους) αποτελεί συχνά πρόβλημα που πρέπει να διορθώνεται το συντομότερο δυνατόν.
- Οι γονείς αγοριών οφείλουν να συμβουλέψουν το παιδί τους, όταν αυτό φτάσει σε ηλικία που μπορεί να εκσπερματίσει, να κάνει το πρώτο του σπερμοδιάγραμμα. Μία επίσκεψη σε ουρολόγο για έλεγχο κιρσοκήλης επίσης πρέπει να γίνεται σε νεαρή ηλικία, ώστε εάν διαγνωσθεί κάτι τέτοιο τότε να θεραπευτεί ή να παρακολουθείται αναλόγως με το σπερμοδιάγραμμα.
- Η διόρθωση του όποιου προβλήματος υπογονιμότητας δεν επιφέρει άμεση επαναφορά του σπέρματος στις επιθυμητές τιμές. Αντίθετα οι σπερματικές παράμετροι για να διορθωθούν χρειάζονται ένα ελάχιστο χρονικό διάστημα 3-6 μήνες αλλά και σε κάποιες περιπτώσεις μέχρι και 1,5 έτος. Επομένως, η αντιμετώπιση του προβλήματος της ανδρικής υπογονιμότητας πρέπει να γίνεται αρκετά πριν ο άνδρας αποφασίσει να προχωρήσει στο οικογενειακό του πλάνο.
Σας περιμένω στο ιατρείο μου για περισσότερες πληροφορίες.